بازگشت
به بهانه هشتاد سالگی لتا منگیشکر بخش دوم
میهن فدا -- محشور میهن فدا -- محشور

بانو  اند هیرا گا ندهی ، فرهیخته زن خا ور زمین ،

یگانه  فرزند جواهر لال نهر و ، بزرگمرد  تا ر یخ معاصر نیم قا ره،

 با نوی كه  لانه ی  شر وتجاوز یعنی پاکستان را تجزیه نمود ،

 در گفت و شنیدی با خبر نگارا ن در سال ۱۹۸۲  ترسایی گفته بود :

  آنچه كه ما داریم دیگران نیز دارند ولی  دو چیز مارا هیچ کس در جهان ندارد 

 , اندو لتا منگیشکر و تا ج محل میباشد .   

 

                          - 2 -                            

لتا جی در آغاز فراگیری درس های موسیقی آنقدر لایق بود كه بروز دوم، درس دادن به دیگرانرا شروع کرد  ولی بسیار زود مکتب را ترک گفت ،گفته میشود كه علت آن اجا زه ندادن اشا- بهوسلی به همرایش به مکتب بود  . او پسانتر درس های کلاسیک هندی را نزد استاد امانت علی خان فراگرفت . لتا جی اولین آهنگ به زبان اردو را از فلم ((آپ کی سوا می ))سرود . او به همراهی اشا و نور جهان بیگم در فلم ((بری ماه )) درسال ۱۹۴۷  نقش ادا کرد . او در اوایل از نور جهان تقلید میکرد ولی بسیار زود روش مستقل خودرا اتخاذ نمود . لتا جی با سرود معروف

 (( ایی گا, آنی والا )) در  سال ۱۹۴۸  بر پله ی  نخستین شهرت پا گذاشت ، این آهنگ از فلم

 (( محل)) به هرویینی  مدهو بالا هنر پیشه زیبای بالیود ، بود . در ابتدا لتا جی دارای

 لهجه ی مها راشترایی بود كه بیش ترینه مورد ایراد دلیپ کمار هنر پیشه ی نامدار قرار گرفت .

لتا جی با فراگیری دقیق درس های ارد و از نزد معلمی بنام شفیع این کمبود را رفع کرد .

بعد از فلم محل لتا جی با سرودن آهنگ های فلم های ((دلاری ۱۹۴۹ ،برسات وانداز ۱۹۴۹ )) بر پله های ناموری یکی پس از دیگر بالا شد .

 آهنگ (( برسات مین  هم سی میلی تم ، تم سی میلی هم )) آنقدر نام کشید كه میگویند: (( باری در زمان خشک سالی دهه  چهل خورشیدی مارشال شاولی خان با سفیر هند ملاقات داشت برایش گفته شده بود كه باید حین صحبت بجواب مهمان چیزی بگوید . سفیر گفت ((برسات نهی,   یعنی باران نیست )) مارشال صاحب چون مانند همه درباریان عالم ! بود و چیز دیگر در کله

 ندا شت واز اوضاع بیخبر به جواب  گفت : (( تق  دیرا دیم )) .

در ((دهه سی ام خورشیدی)) من دانش آموز دوره ابتدا ییه در لیسه حبیبیه  بودم كه در آنوقت در جوار  پل باغ عمومی واقع   بود . درسال ۱۳۳۵ من صنف چا رم بودم كه اتفاقا  درس خانه ما در جوار سرک ودر مقابل چا یخانه ی  پشتون كه بنام ((کافی پشتون )) یاد میشد قرار داشت.

 مجریا ن چایخانه برای جلب مشتریان ریکادر های هندی ((درآنوقت cd و کاست نبود )) عمدتا از لتا  جی  را با آواز بلند در گرامافون ها میگذاشتند كه اسباب خشم آموزگاران را بار میآورد . درین زمان معلم تا ریخ وفا رسی دری  ما ستار خان با قد بلند و شکم کمی برآمده،

معلم قرائت، قاری غلام محمد خان كه لباس سیاه میپوشید و با لگد به بند پای میزد ، معلم ریاضی ، ناصر خان كه دارای انگشتان دراز بود و سر معلم ما یعقوب خان نام داشت . همه این ها (( قصد)) مسولین  کافی پشتون را كه با آواز موسیقی درس شآنر ا اخلال میکرد ند از شاگردان عاجز و تنبل ((میکشیدند))، ولی نباید فرا موش کرد كه شنیدن آواز لتاجی نه تنها كه درس ها را اخلال نمیکرد  بلکه آنرا ذهن نشین هم میساخت .  

 پیش از آنکه به خاطره دوم بپردازم ریکارد دوم لتا جی را برایتان روشن میسازم : لتا جی در تا ریخ موسیقی هندو ستان و جهان یگانه آواز خوانیست كه به بیست زبان سرود های دلپذ یر ، در بیشتر از یک هزار و یک صد فلم سروده است ، كه در طول تاریخ تا بحا ل هیچ آواز خوانی به پایه ی  آن نمیرسد . 

                                ====                                                 

 با آمدن لتا جی به بالیوود , نور جهان بیگم به کشو نو تشکیل شده از جانب استعمارانگریز

 (پاکستان ) رفت . ثریا ، زهرا با یی ،  شمشاد بیگم و گیتا د ت هم نتوانستند كه با  این

 اعجوبه ی  جهان هنر د ست و پنجه  نرم کنند . موزیک دایرکتران معروفی چون   نوشاد ، شنکر- جایکشن ، سی . رامچندرا ، اس. دی. برمن ، سلیل چودری ، غلام محمد و دیگران همه ساخته هایشانرا  به لتا جی جهت اجرا میدادند.

 هنر مندان آواز خوان مردینه مانند طلعت محمود ،  مکیش ،  محمد رفیع  ،منادی

 وپسانتر ها  مهند ر کپور و کیشور کمار

 همه و همه در صدد  دوگانه خوانی با لتا جی بودند .  

بطور موجز باید بگویم كه لتا جی اینک دیگر, یکه تاز میدان آواز خوانی هندوستان چه كه آسیای جنوبی و تا اندازه ای کشور های همسایه آن ها  شده بود .  

در همین زمانست كه درمیهن  ما  آهنگ های نامداری چون ((چور گیی بالم  )) ((بری آرمان سی رکها هی بلم تیری قسم ، پیار کی دنیا می یه پهلا قد م  ))

(( دیر یسی آ جاری  ا نکین می نیندی آ جاری آجا ))

((کیسی نی اپنا بنا کی مجه کو -- مسکرانا سیکا دیا ))... و دهها آهنگ دلپذیر و دلنشین دیگر ، نه تنها برزبان هنر مندان آماتور و خراباتی كه برزبان اکثر جوانان شهر نشین افتاده بود.  

در کشور ما نسبت کمی و نبود وسایل تفریح و ساعت تیری ، مردم  ، بویژه  جوانان بیش ترینه به سینما كه دربست در اختیار فلم های هندی بود رو میآوردند . در چایخانه ها جوانان همیشه آهنگ های هندی وبیشترینه سروده های لتاجی را فرمایش میدادند . بیاد دارم كه در مزار (ولایت بلخ)یک نفر چا یخانه دار كه(( صمد سر خوش)) نام داشت ، از آهنگ (( چه کنم  چه کنم )) كه آنرا لتا جی برای فلم (( کالی توپی لال رومال)) (کلاه  سیاه ، دستمال سرخ ) سروده بودو او برای با ر اول  ریکارد آنرا به مزار آورده بود ،آنقدر پول پیدا کرد كه یک  چایخانه ی دیگر هم خرید . .یکجوان عاشق پیشه كه مهدی نام داشت هر روز به چایخانه پامیر میامد و آهنگ لتا جی از فلم ))پتیتآ (( را فرمایش میداد .از بس او این آهنگ را دوست داشت و فرمایش میداد ، همه اورا

 مهدی پتیتآ  صدا میکردند و او ازین نام برخود میبالید . اینک آن آهنگ را با برگردان دری آن پیشکش میکنم :

کیسی نی اپنا بنا کی مجه کو ، مسکرانا سیکها  دیا ( کسی مرا از آن خود ساخت و بمن  خندیدن آموخت ) 

آندهیری  گهر مین  کیسی نی هس کر چراغ و جیسی جلا دیا ( در کلبه ای تاریک  من کسی  با خنده خود چراغ افروخت )

شرم کی ماری مین کچ نه بهولی نظر نی پردا گیرا دیا  (من از شرم چیزی نگفتم ،  پرده ی  شرم روی چشمانم فرود آمد ه بود )

مگر او سب کهچ  سمهچ  گیی هی ، كه دل بهی مین نی گوا دیا ( ولی اوبه  همه رازهای  دلم پی برده ، و این را دلم گواهی میدهد )

نه پیا ر  و دیکا نه پیارو جانا  ، سنهی تهی لیکن کها نیا  ( نه عشق را دیده بودم و نه از عشق  چیزی میدانستم ، من تنها قصه های آنرا شنیده بودم )

جو  خواب  و راتو  مین بهی نه آیا ، وو مجه ک د ن می دیکا دیا ( چیزی را كه در شب و در رویا ها ندیده بودم او  به من در روز روشن نشان داد )

وو رنگ  و بهر تی هین زندگی مین ، بدل رها هین میرا جهان (او زنده گی  مرا رنگین وزیبا ساخته ، و دنیای مرا  مبدل به بهشت نمود ) 

آهنگ  ساز این پارچه شنکر - جایکشن (اینها دو برادر بودند كه جایکشن در پهلوی آهنگ سازی ، طبله هم مینواخت ) وشعر این پارچه از  ((حسرت جای پوری)) میباشد . خالی از دلچسپی نیست كه بدانید : در اردو پتیتا به معنای  طفل نا مشروع (حرامی) است .  و مهدی جان هنگامیکه به معنای لقب خود پی برد با آن حساسیت پیدا کرده و پس از آن کسی حق نداشت كه او را به این نام صدا کند .

     ****                                                        

آواز لتا جی در جمع و جوش  و بیروبار شیر یخ فروشی های جاده مندوی ، پل باغ عمومی ، میرویس میدان و شهر نو در تابستان و رستورانها در زمستان ، نقش اساسی داشت .

 ========                                                

لتا جی در دهه پنجا و شصت سده ی  گذشته ی   ترسایی با مو زیک سازی  نوشاد و هنر پیشه گی دلیپ کما رآهنگ های فلم آورن کتولا  ۱۹۵۲ ،

 بیجو  بورا ۱۹۵۳ ،مغول اعظم۱۹۶۰ کوه نور ۱۹۶۰ -- با موزیک اس.د . برمن و هنر مندی

 دلیپ کمار آهنگ های فلم (( دیو داس)) ۱۹۵۵ --- باموزیک سلیل  چو دری و هنر مندی

 دلیپ کمارآهنگ های فلم مدهو متی سال 

۱۹۵۸ را پیروز مندانه سرود كه شهره ی  آفا ق گردید .و آهنگ اجاری ، پردیسی - اولین جایزه ی  (( فلم فیر)) را ربود . 

 همچنان آهنگ های فلم آه ۱۹۵۲ ، آ گ ۱۹۵۳ - شری ۴۲۰ 

  ۱۹۵۵ - چو ری چو ری ۱۹۵۶ به هنر مندی راج کپور و موزیک از شنکر- جایکشن لتا جی را  در دلها جاداد .  لتا جی برای هنر پیشه ی  نامدار مینا کماری درفلم ((دل اپنا آور پریت

   پرایی))  به آهنگ سازی شنکر- جایکشن و فلم(( پاکیزه)) به آهنگ سازی غلام محمد، سرود های ماند گاری اجرا نموده است .

******                                           

 سرود میهنی ((ای میری وطن کی لوگو ، زرا آک مین بهر دو پانی...)) ,

 درزمان تجاوز چین بر هند به تاریخ ۲۷ جون سال ۱۹۶۳  سروده شده  است .  زمانیکه بزرگمرد تاریخ معاصر هند  جواهر لال نهرو ،  رهبر آنزمان هندوستان ، این آهنگ لتا جی را شنید اشک از چشمانش جاری گردید . شعر این سرود میهنی از پردیپ و آهنگش از 

  سی . رامچندرا میباشد .

==========                                    

لتا جی طی این سالها علاوه از آواز خوانی به زبانهای گوناگون سرزمین افسانو ی  بهارت (هند ) دردیگر گستره های هنری نیز استعداد خود را آزمود .

 در سال  ۱۹۵۵ موزیک آهنگ  های فلم مرا تهی بنام ((رام رام  پهون )) را ساخت .و پسانتر  (سالهای ۶۳ - ۶۵ - ۶۹ ) برای سه فلم دیگر مراتهی نیز موزیک ساخت . همچنان او درهمین سالها تولید (پرودیسری ) یک فلم هندی و سه فلم مرا تهی را  نیز به گردن گرفت  و انجام داد .

 

+++++++++                                             

 

                                     

  درهفته ی آینده,  در فرجامین بخش  این نوشته ،

  به عشق نا فرجام لتا جی ، ریکارد های دیگرش ،

  جوایز ش و آخرین کار هایش خواهم پرداخت  .

                                                          تا هفته ی آینده


December 14th, 2009


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
مسايل هنری